Та салхинд гарч амрах үед таны үдийн хоолон дээр ялаа суухад та эвгүйцэж болзошгүй. Учир нь нянгууд хамт газардсан байж болох юм. Хоолон дээр ялаа сууснаар таньд ямар хор хохирол ирж болох вэ?
Австрали дахь ялаанууд өөр өөр хэдэн зуун төрлийн байдаг. Энэ нь ялгаатай янз бүрийн бүлэгт хуваагддаг. Үүнд: хорхой шавжнууд, шумуулнууд бас бутны ялаанууд болон ногоон ялаанууд байдаг.
Тэд байгаль орчны доройтолд тусалж чухал ач холбогдолтой үүрэг гүйцэтгэдэг. Үүнд: ургамалд тоос хүртээх болон шавьжаар хооллогчийн идэш нь болдог. Тэд санамсаргүй болон халдвар авсан шархыг эмчлэхэдч тусалж чадна.
Эдгээр ялаануудын (зэрлэг ялаанууд) ихэнх нь эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг боловч гэрийн ялаанаас бага хохирол учруулдаг. Харин дулааны улиралд бусад ялаанууд нь хаа сайгүй харагддаг ба хүний эрүүл мэндэд ихээхэн хэмжээний хохирол учруулах боломжтой.
Дэлхий дээр хамгийн өргөн тархсан ялааны төрөл бол “Musca domestica” юм. Үүнийг бид гэрийнхээ ойр орчим болон үхсэн амьтаны сэг ялгадаснаас харж болно. Ийм төрлийн ялааг хог хаягдлын ялаа гэдэг.
Нас бие гүйцсэн ялаа нь амьдрах хугацаандаа нэг сард 100 орчим өндөг шахдаг. Өндөг нь хагарч авгалдай болох ба хэдэн өдрийн турш муудсан органик хүнс идсэнээр нас бие гүйцсэн ялаа болдогийг бид хардаг.
Ялаа нь өвчин үүсгэгч нян тараадаг боловч энэ нь түүнд чухал ач холбогдолгүй бөгөөд юунаас шалтгаалж нян бактер тараадаг нь чухал юм. Ялаа нь шинэхэн бүтээгдэхүүнийг хайхаас илүүтэйгээр муудаж ялзарсан хүнсний ногоог олохын тулд ихэнхи цагийг зарцуулдаг. Энэ муудсан хүнсний ногоонд өвчин үүсгэгч болон шимэгч тархсан байдаг.
Гэрийн ялаа нь шумуул шиг хатгаж чаддаггүй. Тэр хүний биед өвчин үүсгэгч тараахдаа хөл болон шүлсээрээ дамжуулан тараадаг. Мөн түүнчлэн суусан газар болгондоо өвчин үүсгэгч үлдээдэг ба хоол хүнсэн дээр ялгадасаа үлдээдэг. Тэд бас бөөлждөг.
Ялаанд шүд байдаггүй. Тэдний шүлс нь фермэнтээр баялаг учир шүлсээ тухайн идэх хоолон дээрээ цацаж хоолыг шингэлэн сорж иддэг.
Ихэнхи тохиолдолд хоол хүнсэн дээр ялаа суухийг харчихаад тэр даруй хая гэсэн үг биш юм. Ялаа нь хүнсний хаяагдлаас нян вирус шимэгч зэргийг авч халдааж болзошгүй гэсэн эргэлзээтэй боловч эрүүл хүнд өвчин хүргэдэг гинжин урвал үүсгэх магадлал нь бага байдаг юм.
Ялаанууд нь зоогийн газарт хоолны тавцан эсвэл хоол бэлтгэх хэсэгт илүү их хугацааг өнгөрүүлдэг. Хоолны газрын ойролцоо удаан байснаар өвчин үүсгэгч организмаа өсгөн үржүүлэн үлдээх боломж нь бүрдэн өвчин үүсгэх эрсдэлийг өсгөдөг.
Хотоос хол зайтай бүс нутгийн зоогийн газруудад өвчин үүсгэх эрсдэл маш өндөр байдаг. Тэнд ялаануудын тоо хэмжээ олон байх ба тэд үхсэн амьтдаас өвчин дамжуулах нь их байдаг.
Хотод ч бас ялаанууд их байгаа боловч ихэнхи хэсэгт шавьжны хор болон бохирдсон эд юмнаас өвчин дамжуулах эрсдлийг багасгасан ба ялааг хянан эрүүл ахуйн стандартыг сайжруулсан байдаг.
Зуны улиралд хоол хүнсээ цэвэр эрүүл байлгах гол шалтгаан нь ялааг устгах биш харин ил гал дээр хоолоо бэлтгэн хийж байхдаа болон идэж дусаагүй хоол зэргийг орхиж явахдаа таглах нь ойр орчимд байгаа ялаа болон бусад шавжнаас баттай хамгаалах болно.
Цонх, хаалгаа дотор талаас нь ялаа орж ирэхээс хамгаалах хэрэгтэй бас байшингийн эргэн тойронд дахь хогны асуудлыг шийдвэрлэн багасгах хэрэгтэй. Айл өрхийн хогийг битүүмжлэн цэвэрлэж хогийн савийг байнга цэвэрхэн байлгах нь зөв.
Байшингийн дотор тал болон хогийн савны ойр хавийн талбайд шавьжны хор цацлагийг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй.